De Jonge Rembrandt – Rising Star

Museum de Lakenhal in Leiden heeft een bijzondere expositie georganiseerd van de vroege werken van Rembrandt toen hij nog in Leiden woonde en werkte. Wij zijn daar zaterdag 23 november 2019 naartoe gegaan en hebben echt genoten.

Voor het eerst wordt een exclusieve overzichtstentoonstelling gewijd aan het vroegste werk van Rembrandt Harmenszoon van Rijn (1606-1669). Het publiek kijkt als het ware over de schouders van de jonge schilder mee en ziet hoe zijn talent tot bloei is gekomen. Naast schilderijen van Rembrandt is er ook werk te zien van onder andere Jan Lievens (zijn beste vriend en collega in Leiden), Jacob Isaacszoon van Swanenburg (zijn eerste leermeester in Leiden) en Pieter Lastman (zijn tweede leermeester in Amsterdam). De laatste twee heren en zijn kennis die Rembrandt heeft opgedaan op de Latijnse school en de universiteit, hebben het fundament gelegd voor zijn prachtige Bijbelse en mythologische schilderijen.

De expositie laat zien hoe het talent van Rembrandt zich in de periode van zijn 18^e tot zijn 28^e levensjaar (1624 tot 1634) heeft ontwikkeld. Rembrandts schilderijen, ook uit zijn eerste tien jaren, getuigen van een uitzonderlijk talent. Nooit koos hij voor al eerder bewandelde paden en steeds zocht hij naar nieuwe inzichten en mogelijkheden. Hij was een rasechte verkenner en vernieuwer. Ook als het om materialen ging. In deze eerste tien jaren legde Rembrandt het fundament voor zijn latere werk.

Tijdens de expositie zijn ook schilderijen in bruikleen uit binnen- en buitenland te zien, zoals Man in oriëntaals kostuum (1632) uit de collectie van het Metropolitan Museum New York (USA). Maar ook het schilderij Laat de kinderen tot mij komen (1628). Het werk dat Jan Six in 2014 per toeval ontdekte op een kunstveiling in Keulen, dat geveild werd onder vermelding: “Van een anonieme Nederlandse schilder uit het midden van de 17^e eeuw”. Hij herkende de hand van de meester direct en heeft het meteen aangekocht. Na jarenlang onderzoek blijkt het een echte Rembrandt te zijn. Nu wordt het schilderij voor het eerst tentoongesteld aan publiek, hoewel de restauratie ervan nog niet helemaal voltooid is. Rechts bovenin heeft Rembrandt zichzelf geportretteerd, zoals hij zich zo vaak afgebeeld heeft ergens tussen de personages op zijn schilderijen.

De Bijbelse en mythologische schilderijen vind ik persoonlijk het meest aansprekend. Ik heb zelf 6 jaar mythologie gestudeerd, dus herken veel van de verhalen in zijn schilderijen. De portretten in zijn latere leven zijn van uitmuntende kwaliteit, maar daar gaat niet mijn voorkeur naar uit. Wel die van Peter.

Het schilderij De steniging van Stephanus (1625) is het eerste werk van Rembrandt dat bewaard is gebleven. De heilige Stephanus, de eerste christelijke martelaar, wordt beticht van godslastering. Rembrandt heeft het moment afgebeeld waar hij buiten de stadsmuren van Jeruzalem door steniging om het leven wordt gebracht. Stephanus is door Rembrandt rechts in een lager deel van het schilderij geplaatst. De stenengooiers staan met uitgestrekte armen om hem heen. In dit tafereel zijn diverse gezichten goed zichtbaar, waarop Rembrandt hun emoties heel overtuigend heeft weten weer te geven.

Ook het schilderij De ontvoering van Europa (1932) is te zien. Een mythologisch verhaal waar Zeus, de Griekse oppergod die steeds weer verliefd werd op mooie schone dames, tot grote ergernis van zijn vrouw de godin Hera, de mooie prinses Europa met een paar vriendinnen zag spelen bij het water in de buurt van Sidon. Zeus raakte meteen door haar in vervoering en wilde haar schaken. In de buurt van het water stond ook een kudde koeien te grazen en Zeus veranderde zichzelf in een krachtige, grote, witte stier. Europa was erg onder de indruk toen ze het dier zag staan en ging naar de prachtige stier toe. De stier bleek ook heel lief en zachtaardig te zijn. Toen zij erop ging zitten om een ritje te maken ontvoerde Zeus haar, om zich daarna vervolgens weer in zijn eigen gedaante te veranderen en de liefde met haar te bedrijven.

Het is een zeer indrukwekkende expositie, waar schilderijen worden getoond die nog niet eerder in Nederland te zien zijn geweest. Zeer de moeite waard om naartoe te gaan. Deze loopt nog tot 9 februari 2020.

Mary van Loon