De krachtige Artemisia Gentileschi

Dit keer gaat mijn verhaal over een zeer krachtige en talentvolle vrouwelijke kunstschilder uit de 17^e eeuw, de tijd van de barok, te weten de Italiaanse Artemisia Gentileschi (1593-1652). Vrouwelijke kunstschilders waren er in die tijd zelden. Ze behoort tot de grootste vrouwelijke schilders uit de kunstgeschiedenis en is heel lang in de vergetelheid geraakt. Door de feministen heeft ze echter haar bekendheid weer teruggekregen.

Artemisia is geboren in Rome en haar vader is de kunstschilder Orazio Lomi Gentileschi (1563-1639). Van hem heeft ze haar eerste schilderlessen gekregen. Al snel bleek ze veel talentvoller te zijn dan haar broers, waardoor ze lang de vaste assistente van haar vader is gebleven. De heer Gentileschi vertoefde in de kringen rond Caravaggio (1571-1610).

Op 18-jarige leeftijd liet hij zijn dochter lessen volgen bij Agostino Tassi (1578-1644). Tassi was een expert in de illusionistische weergave van de meest gecompliceerde vormen van het lineair perspectief en heeft haar veel bijgebracht.

Helaas had haar leermeester haar ook verkracht. Haar vader had de dader gedwongen met zijn dochter te trouwen, omdat de eer van zijn dochter en de familie was geschonden. Toen dit echter niet gebeurde heeft hij een rechtszaak tegen Tassi aangespannen, die maar liefst 7 maanden heeft geduurd. Gedurende die tijd is Artemisia onderworpen aan martelingen en zijn al haar vingers gebroken, maar ze bleef volharden in haar verhaal. Als je naar het schilderij hierboven kijkt zie je nog steeds de schade aan haar vingers. Na die 7 maanden is Tassie veroordeeld tot een gevangenisstraf. Dat was zeer uitzonderlijk voor die tijd, maar hierdoor moest Artemisia wel vluchten uit Rome.

Binnen een maand trouwde ze met de onbekende schilder Piermatteo Stiattesi en vertrok met hem naar Florence, waar niemand haar kende en ze in zeer korte tijd een eigen succesvolle carrière opbouwde. Ze schilderde al snel in opdracht van Cosimo II De’ Medici, telg uit de beroemde rijke bankiersfamilie, en verkeerde daar in de literaire en artistieke kring van de dichter Michelangelo Buonarroti de Jonge, de neef van de beroemde kunstenaar Michelangelo.

Ook lukte het haar in 1616 om in Florence, als eerste vrouw in de geschiedenis, toegelaten te worden tot de Accademia delle Arti del Desegno. The place to be voor de grootste kunstenaars en nog steeds de meest prestigieuze kunstacademie. Deze was in 1563 opgericht door Cosimo De’ Medici onder het toeziend oog van grootheid Giorgio Vasari (1511-1574).  

In de tijd dat Artemisia in Florence vertoefde maakte ze veel schilderijen, waarin vastberaden heldhaftige vrouwen uit oudtestamentische verhalen kordaat afrekende met mannen. Een heel bekend voorbeeld is Judith onthoofdt Holofernes (1616). Hierin de invloed van Caravaggio heel goed te zien is. Je zou kunnen denken dat dit te maken had met haar eigen levenservaring, maar in de tijd van de barok schilderde men graag dramatische momenten. Zeker in de kringen van Caravaggio.

Een ander voorbeeld is Susanna en de Ouderlingen (1610), waarin de overmacht van mannen tot uitdrukking komt. Rembrandt heeft dit onderwerp ook twee keer gebruikt.

Gedurende de rest van haar schilderscarrière zou de lijdende maar sterke vrouw, gesitueerd in Bijbelse, mythologische of allegorische verhalen een belangrijk thema blijven spelen. Hierin had Artemisia zich gespecialiseerd.

Na een affaire met een edelman brak ze met haar echtgenoot en reisde vervolgens terug naar Rome. Later verbleef Artemisia nog een paar jaar in Genua, Venetië, Napels en Londen, waar haar vader aan het hof van koning Karel I van Engeland werkte. De koning bleek erg onder de indruk van haar schilderkunst en hij wilde graag een schilderij van haar aan zijn kunstcollectie toevoegen. Zelfportret als de allegorie van de schilderkunst (1638). Dit schilderij behoort nog steeds tot de Royal Collection in Londen.

Overal waar ze verbleef verkeerde Artemisia in de hoogste kringen en wist iedereen voor zich te winnen. Er was veel bewondering voor haar kwaliteiten als kunstenaar. De Spaanse koning Filips IV behoorde eveneens tot haar clientèle en zelfs bij haar terugkeer in Rome werd de Rooms Katholieke kerk een serieuze opdrachtgever.

Haar laatste jaren verbleef ze in Napels waar ze in 1652 overleed na een zeer succesvol kunstenaarsleven.

Mary van Loon