De landschapschilder Barend Cornelis Koekoek
Barend Cornelis Koekoek (1803-1862) is geboren in Middelburg als zoon van kunstschilder Johannes Hermanus Koekoek (1778-1851), die bekend was om zijn rivier- en zeegezichten. Zijn moeder was Anna Koolwijk. Zijn eerste leermeester was natuurlijk zijn vader. Daarna heeft Barend gestudeerd aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunst in Amsterdam.
Het was de beroemdste telg uit de grootste schilder dynastie die Nederland ooit gekend heeft. Verspreid over vier generaties, telde de familie Koekoek zestien schilders van enig tot hoog niveau.
Eind van de 18e, begin 19e eeuw was het einde van een lange politiek onrustige periode in Europa. Er was grote behoefte aan maatschappelijke stabiliteit. In de kunst resulteerde dat in de periode van de Romantiek. De 17e eeuwse schilders uit de Gouden Eeuw, die voor die tijd uit de gratie waren geraakt, werden weer bestudeerd. Er was aandacht voor het gevoelsleven en behoefte aan het ontvluchten van de realiteit. De dingen mooier maken dan ze eigenlijk waren, wat resulteerde in nostalgische schilderijen van zomer- en winterlandschappen en stadsgezichten. Andere bekende Nederlandse schilders uit die tijd waren onder andere Andreas Schelfhout (1787-1870), Wijnand Nuijen (1813-1839), Bartholomeus Johannes van Hove (1790-1880) en Cornelis Springer (1817-1891).
Barend ontwikkelde zich tot de beste landschapschilder die de Nederlandse Romantiek ooit voortgebracht heeft. Hij beheerste de weergave van dieren, mensen, land, lucht, sneeuw en ijs tot in de perfectie. Zijn sublieme vaardigheden kwamen ook tot uitdrukking in de geraffineerde lichtval en de schitterende dieptewerking. Zijn schilderkunst is als romantisch te bestempelen omdat het geen exacte, maar poëtische weergave van de natuur is.
Zijn hoogtepunt bereikte Barend in de jaren tussen 1840 en 1850. Een voorbeeld hiervan is het schilderij Bosgezicht (1848). Hierop zijn de bekende Wodan eiken goed zichtbaar. Een term die Barend zelf heeft bedacht voor robuuste, grillige, oude eiken. De prachtige lichtval is hierop heel goed te zien.
Aanvankelijk waren zijn landschappen op zijn schilderijen vlak en Hollands, maar door zijn studiereizen naar België, Luxemburg, Duitsland leerde de jonge schilder ook bergachtig landschap kennen. Dit resulteerde in een ommekeer in zijn werk. Boomrijke panoramische landschappen stoffeerde hij daarna met ruïnes en kastelen. Ook de bosgezichten met hun goudgele zonlicht, machtige eiken, stroompjes en rivieren in rotsachtige beddingen doen buitenlands aan. Een voorbeeld hiervan is Berglandschap bij ondergaande zon (1849).
Barend bouwde een grote internationale klantenkring op, waaronder zich onder andere koning Friedrich-Wilhelm VI van Pruisen, maar ook Tsaar Alexander II van Rusland bevonden. Koning Willem II van Nederland had maar liefst elf schilderijen van hem in zijn bezit. Kortom, Barend werd een gevierd en gefortuneerd schilder.
In 1833 trouwde hij met Elise Thérèse Daiwaille, de dochter van zijn oude leermeester en vriend Jean Augustin Daiwaille. Ze krijgen samen vijf dochters.
In 1834 verhuisde Barend met zijn vrouw naar Kleef, net over de Duitse grens, en bleef daar de rest van zijn leven wonen. De bosrijke, heuvelachtige omgeving en de Rijn waren een grote inspiratiebron voor hem. Hij was toen nog maar net de dertig gepasseerd, maar door zijn succes kon hij het zich al permitteren om in zijn nieuwe woonplaats een stadspaleis te laten bouwen. Haus Koekoek genaamd. Hier richtte hij in 1841 een eigen tekenacademie op, die later grote bekendheid kreeg. Daarom is zijn invloed op de 19e eeuwse schilderkunst niet alleen door zijn eigen werk groot geworden, maar ook via zijn talrijke leerlingen. Een voorbeeld van een winterlandschap is Een kasteel in een winterlandschap (1843).
In november 1858 kreeg Barend een beroerte wat het einde betekende voor zijn loopbaan als kunstenaar. Hij stief in 1862 op 58-jarige leeftijd in zijn huis in Kleef, waar tegenwoordig een museum in gevestigd is. Het heet Museum Haus Koekoek en je kunt het gewoon bezoeken.
Mary van Loon