De landschapschilder Jacob van Ruisdael

Jacob van Ruisdael (1628-1682) was een Haarlemse schilder, tekenaar en etser. Hij behoort tot één van de beste schilders die de Gouden Eeuw heeft voortgebracht. De tijd van de Barok.

Van Ruisdael kreeg les van zijn vader Isaak van Ruysdael en waarschijnlijk ook van zijn oom Salomon, die bekendheid had verworven met zijn winterlandschappen en riviergezichten. Jacob spelde zijn naam echter met een ‘i’ als ‘Ruisdael’ in tegenstelling tot de overige leden van de kunstenaarsfamilie, die ‘Ruysdael’ schreven.

De kunstenaar schilderde naast landschappen ook zee- en stadsgezichten. In 1648 werd hij lid van het Haarlemse Lucasgilde.

Halverwege de 17^e eeuw maakte Van Ruisdael samen met Nicolaes Berchem een reis langs de Rijn naar Nijmegen en Kleef. Daar schilderde hij onder meer Gezicht op kasteel Bentheim (1653). Hier krijgt zijn monumentale werk voor het eerst het kenmerkende dramatisch karakter, door de weergave van de rotsachtige heuvel waar het kasteel op staat. De kunstenaar had zich hiertoe laten inspireren door het Scandinavische landschap, dat hij op de schilderijen van zijn tijdgenoot Allaert van Everdingen had gezien.

Een goed voorbeeld van de dramatiek in de landschappen van Van Ruisdael is het schilderij De joodse begraafplaats (1655). De boodschap van het schilderij heeft een melancholieke ondertoon. Natuurkrachten, zoals de wind en het water, zorgen ervoor dat alles op aarde maar van tijdelijke aard is. De onheilspellende onweerswolken kondigen de geseling van de regen op de middeleeuwse ruïne aan, terwijl het bergstroompje zijn weg tussen de graven vindt. Regen, oppervlaktewater en wind verpulveren uiteindelijk alles, zowel de menselijke bouwwerken, als de rotsbodem en het bos. Alles wordt uiteindelijk weer stof.

Jacob van Ruisdael was van invloed op onder andere zijn leerling Meindert Hobbema, een weesjongen die hij in huis nam toen hij in Amsterdam ging wonen. De twee raakten goed bevriend. Hiernaast is te zien De bleekvelden bij Haarlem (1670).

Het werk van Van Ruisdael had sterke aantrekkingskracht op kunstenaars uit latere eeuwen. Vooral kunstenaars uit de 19^e eeuw werden geïnspireerd door de stijl en de sfeer in de schilderijen van Van Ruisdael. Ook de Nederlander Andreas Schelfhout, de Engelse kunstschilder John Constable, beiden vertegenwoordigers van de Romantiek en lieten zich inspireren door het oeuvre van de misschien wel meest beroemde Hollandse meester van het landschap. Hiernaast is te zien De Molen bij Wijk bij Duurstede (1670) te vinden op de eregalerij van het Rijksmuseum in Amsterdam.

Van Ruisdael stierf in 1682 op 54-jarige leeftijd en ligt begraven in de Sint Bavokerk in zijn geboorteplaats Haarlem.

Mary van Loon