Leonardo Da Vinci, de tomeloze alleskunner
Leonardo Da Vinci (1452-1519) is geboren in Anchiano, een dorpje op 3 km afstand van Vinci op het grondgebied van Florence. Zowel zijn vader als zijn voorvaderen waren allemaal notaris van beroep. Eigenlijk heette hij Leonardo di ser Piero da Vinci (Leonardo, zoon van Piero uit Vinci).
Dit genie was een buitenechtelijk kind. Zijn moeder was Chataria, een boerenmeisje, waar zijn vader het mee aangelegd had. Na 5 jaar bij zijn moeder gewoond te hebben is hij bij zijn vader en diens echtgenote gaan wonen. Piero liet hem later in de leer gaan bij kunstschilder Andrea del Verrocchio. Leonardo Da Vinci is echter architect, uitvinder, ingenieur, filosoof, natuurkundige, scheikundige, anatomist, beeldhouwer, schrijver en schilder geworden tijdens de Italiaanse Renaissance.
Da Vinci, die linkshandig was en zijn hele leven in spiegelschrift schreef, noteerde al zijn bevindingen en schetsen zeer gedetailleerd in aantekenboeken, maar publiceerde ze nooit. Dit in tegenstelling tot zijn tijdgenoten. In de negentiende eeuw kwamen deze boeken echter pas boven tafel. Hij heeft vóór die tijd daarom nooit andere wetenschappers en ingenieurs op deze directe manier kunnen inspireren.
Da Vinci ontwierp heel veel bouwwerken, oorlogsmachinerie, schilderijen en vele andere uitvindingen. Hij begon echter overal heel enthousiast aan, maar maakte de meeste werken nooit af. Zo ging dat ook met zijn schilderijen. Talloze schilderijen vernietigde hij omdat hij ze niet goed genoeg vond. Er zijn er daarom slechts 15 van hem bewaard gebleven. Da Vinci gebruikte voor die tijd innovatieve schilderstechnieken en door zijn kennis van anatomie en biologie waren zijn schilderijen van hoge kwaliteit.
Het schilderij Maagd op de rotsen, ook wel Madonna in de grot genoemd, is een afbeelding van de maagd Maria met Jezus, Johannes de Doper en de Aartsengel Uriël in een grot. Van dit schilderij zijn twee versies gemaakt door de meester zelf. De eerste is geschilderd tussen 1483 en 1486. De tweede versie is gemaakt in de periode 1491 en 1508 en hangt in de National Gallery in Londen. Beide schilderijen hebben vrijwel dezelfde compositie tegen dezelfde soort achtergrond, maar verschillen in details. De eerste die hierboven te zien is hangt nu in het Louvre en heeft fellere kleuren. Het tweede heeft andere details. Van het eerste wordt gezegd dat ‘de engel’ eigenlijk Maria Magdalena is die naar Jezus wijst. Het echtpaar volgens het oorspronkelijke Christendom van Jezus en Maria Magdalena, waarvan Da Vinci een groot aanhanger was, samen met vele andere intelligentia, schilders en bekende aristocraten. Dit schilderij werd echter door de rooms-katholieke kerk niet goedgekeurd en daar heeft hij een nieuw schilderij voor moeten maken. Schilders die aanhangers waren van dit oorspronkelijke Christendom hebben door de eeuwen heen altijd symbolen verborgen in hun schilderijen om aan te geven dat ze daarbij hoorden.
Het Laatste Avondmaal is een fresco, geschilderd door Da Vinci tussen 1495 en 1498. Het fresco is te vinden in de Santa Maria delle Grazie, een dominicaner klooster in Milaan. Het is een afbeelding van de gebeurtenis uit de Bijbel en toont Jezus en zijn apostelen op het moment dat hij aangaf door één van hen verraden te worden. Da Vinci gebruikte een experimentele manier van schilderen: hij maakte het fresco op een droge muur en niet op nat gips. Kort nadat het fresco klaar was raakte het al in verval. Het is sindsdien meerdere keren gerestaureerd. Een tweede versie is te vinden in een abdij in het Belgische Tongerloo, gemaakt door een leerling van Da Vinci in 1507. Hier heeft de meester zelf waarschijnlijk de gezichten van Jezus en Johannes geschilderd. Deze kopie is wel goed bewaard gebleven.
De Mona Lisa is geschilderd door Da Vinci tussen 1503 en 1506. Deze bleke vrouw is waarschijnlijk Lisa Gherardini, de net bevallen echtgenote van de zijdehandelaar Francesco del Giocondo. Dat het schilderij zo tot de verbeelding spreekt, heeft verschillende redenen. Meestal kijken de geportretteerden uit die tijd langs de toeschouwer heen, maar Lisa kijkt ons rechtstreeks in de ogen. Rond haar lippen speelt bovendien een glimlach die de bezoekers al eeuwenlang in hun greep houdt. Aangenomen wordt dat het schilderij nooit bij de opdrachtgever terecht is gekomen. In plaats daarvan zou Da Vinci het mee hebben genomen naar Frankrijk, waar het in de collectie van de Franse koning Frans I belandde. De achtergrond van het schilderij heeft hij nooit afgemaakt. In 1797 wordt het kunstwerk naar het Louvre verplaatst.
In 1516 ging Da Vinci namelijk werken voor de Franse koning Frans I in Amboise. Hij kreeg van hem een klein kasteeltje toegewezen, Clos Lucé, naast dat van de koning, waar hij met zijn leerlingen kon wonen en werken. Ook kreeg hij tot zijn dood in 1519 een jaarlijkse toelage van zijn beschermheer. In Clos Lucé is nu een museum over zijn leven en werk en daar zijn ook vele voorbeelden van zijn uitvindingen te vinden.
Mary van Loon