Michelangelo, één van de drie

Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, beter bekend met zijn voornaam Michelangelo (1475-1564), was een veelzijdig Italiaans kunstenaar, zoals van een ‘uomo universale’ van de Italiaanse renaissance werd verwacht. Hij was kunstschilder, beeldhouwer, architect en dichter. Hij wordt beschouwd als één van de belangrijkste en invloedrijkste kunstenaars van de Italiaanse renaissance naast zijn twee grote rivalen Leonardo da Vinci (1452-1519) en Rafaël (1483-1520).  Ook de Venetiaanse Titiaan (1487-1587) leefde in die periode. Over hem heb ik al eerder geschreven.

Michelangelo was een zoon van Ludovico di Leonardo Buonarroti Simoni en kwam uit een welvarende koopmansfamilie uit Florence. Zijn vader was burgemeester van de gemeenten Caprese en Chiusi die in Toscane liggen. Zijn moeder Francesca di Neri del Miniato di Siena stierf al toen Michelangelo pas 6 jaar oud was.

Voor school had Michelangelo weinig belangstelling. Hij tekende veel liever. Omdat de man van zijn gouvernante steenhouwer was ging zijn belangstelling al vroeg uit naar de kunst. Op twaalfjarige leeftijd maakte hij het schilderij De verzoeking van de Heilige Antonius naar een gravure van Martin Schongauer. Zijn vader zag er echter weinig heil in dat hij kunstenaar zou worden, omdat de sociale status hiervan niet hoog was, maar Michelangelo zette door en ging in 1488 op zestienjarige leeftijd in de leer bij Domenico Ghirlandaio, waar hij zich verder kon ontwikkelen in de schilderkunst.

Een jaar later ging hij zich verdiepen in de beeldhouwkunst in een school bij het paleis van de Lorenzo I de’Medici. Deze familie was zeer machtig en invloedrijk in Florence, die tot 1494 de macht in handen had tot deze overgenomen werd door Karel VIII uit Frankrijk. Door zijn goede contacten met de familie De’Medici verkeerde Michelangelo in kringen van vooraanstaande geleerden, dichters en andere belangrijke personages.

In 1496 kwam Michelangelo voor het eerst in Rome en kardinaal Riario werd zijn eerste beschermheer. In 1496 bestelde de Franse kardinaal Jean Bilhères de Lagraulas de beroemde Pietà, dat nu te zien is in één van de rechter zijkapellen van de Sint Pieterbasiliek in Rome. Het is 1.74 bij 1.95 meter. Michelangelo was toen 23 jaar oud.

In 1501 werd hem een groot stuk marmer ter beschikking gesteld om hieruit voor de Dom van Florence de beroemde David te vervaardigen. David die de reus Goliath versloeg. Het beeld is 5,17 meter hoog inclusief sokkel en is nu te vinden in Galleria dell’Accademia in Florence.

Michelangelo was inmiddels een zeer gevierd kunstenaar, die veel gevraagd werd door hooggeplaatste kerkelijke personen om schilderijen en beelden te leveren.

Een van de opdrachten die hij kreeg was van paus Julius II. In 1508 vroeg deze hem het plafond van het middenschip van de Sixtijnse Kapel in Rome te beschilderen. Hij werkte hier tot 1512 aan op een eigengemaakte steiger, zodat hij op zijn rug kon schilderen. Aanvankelijk moest hij de 12 apostelen schilderen, maar dat vond Michelangelo een beetje armoedig. Hij had de opdracht eigenhandig veranderd en schilderde allerlei Bijbelse taferelen uit het boek Genesis. Er staan in totaal circa 300 personages in geschilderd.

Het meest beroemde fresco hiervan is De schepping van Adam, dat ongeveer in het midden geschilderd is. Gods rechter arm is uitgestoken om een levensvonk van zijn eigen vinger over te dragen naar die van Adam, wiens linkerarm gespiegeld aan die van God is uitgespreid, een verwijzing naar de gedachte dat de mens is geschapen naar het beeld en gelijkenis van God (Genesis 1:26). Een ander opmerkelijk punt is dat de vingers elkaar niet raken. Dat wekt de indruk dat God, de gever van het leven, het nog aan Adam moet geven; ze zijn nog niet op “gelijke hoogte”. Van de twaalf personen rond God denkt men dat Eva degene is die onder zijn linkerarm te zien is, gezien het vrouwelijke uiterlijk en de blik naar Adam.

In 1547 werd Michelangelo door paus Paulus III benoemd tot opperbouwmeester van de Sint Pieter in Rome. Deze basiliek was toen al veertig jaar in aanbouw. Hij was inmiddels zo beroemd dat hij Il divino Michelangelo (de goddelijke Michelangelo) genoemd werd.

In 1564, op 88-jarige leeftijd, is hij overleden en ligt begraven in Florence in de Basilica di Santa Croce. Zijn laatste woorden werden opgetekend door kunsthistoricus Vasari (1511-1574): “Ik geef mijn ziel terug in de hand van God, mijn lijf aan de aarde en mijn bezit aan mijn familie.”

Mary van Loon