Rafaël, de derde grote
Raffaello Santi (1483-1520) is geboren in het Italiaanse Urbino, in het noorden van de regio Le Marche. Zijn vader was, Giovanni Santi, een verdienstelijk kunstschilder aan het hof van de hertog van Urbino, en zijn moeder Màgia Carla. Zijn moeder overleed echter al in 1491 en zijn vader in 1494, toen hij 11 jaar was. Daar leed hij erg onder.
Rafaël leefde in dezelfde periode als Titiaan (1487-1576), Leonardo da Vinci (1452-1519) en Michelangelo (1475-1564). Vooral de laatste twee waren grote voorbeelden voor hem, de tijd van de hoog renaissance. Hij was vooral bekend als kunstschilder en maakte veel fresco’s, altaarstukken en portretten, maar ook ontwierp hij wandtapijten, die in Brussel werden vervaardigd door Pieter van Aelst. Tevens was hij een begenadigd architect, en maakte veel ontwerpen voor kerken, palazzo’s en villa’s, maar hij werkte eveneens als architect van de Sint Pieter Basiliek in Rome, toen zijn voorganger overleed in 1514. Hij signeerde zijn werken altijd met Raphael Urbinas (Latijns voor Rafaël van Urbino).
Als kind werd hij al voorzichtig opgeleid door zijn vader, die hem bekend maakte met de andere grote schilders. Na zijn overlijden kwam hij via zijn oom onder de hoede van de kunstschilder Perugino. Daar was hij van 1500 tot 1504 in de leer, maar al snel overvleugelde hij zijn leermeester door zijn enorme talent. Hij werd gezien als een aimabele man en portretteerden zijn opdrachtgevers op een gracieuze manier. Hij werd erg geliefd.
Na zijn opleiding vertrok Rafaël naar Florence waar hij verschillende madonna’s afbeeldde. Rond 1506 schilderde hij voor zijn vriend Lorenzo Nasi, een Florentijnse koopman, ter gelegenheid van zijn huwelijk de Madonnna del Cardellino (Maria met de distelvink), waarop hij Maria, Jezus (rechts) en Johannes de Doper heel lieflijk portretteerde. Het hangt nu in Galleria degli Uffizi in Florence. De invloed van Da Vinci is hierin goed te zien. In deze tijd werd de klassieke verf gemaakt van ei tempera langzaamaan vervangen door olieverf. Deze werd voor het eerst gebruikt door de Vlaamse schilders medio 15e eeuw. Rafaël gebruikte beiden.
In 1508 reisde Rafaël naar Rome, omdat hem ter ore kwam dat paus Julius II een aantal van zijn privévertrekken opnieuw wilde laten decoreren. Zijn roem was hem echter al vooruit gereisd en hij kreeg in 1509 dan ook de opdracht van de paus om in één van de Stanza della Segnatura, hierbij ging het waarschijnlijk om de bibliotheek van de paus, De Atheense school te schilderen. Rafaël schilderde hier over het werk van o.a. zijn oude leermeester Perugino heen. Een enorm fresco van 7.70 meter breed waarin veel filosofen zijn afgebeeld met Plato (links) en Aristoteles als centrale figuren van wijsheid. In Plato herken je de beeltenis van Da Vinci. Ook de hand van Michelangelo is aanwezig.
Eén van Rafaëls grootste opdrachtgevers buiten het Vaticaan was Agostino Chigi, een steenrijke bankier uit Siena. Voor zijn Villa Farnesina aan de oever van de Tiber schilderde Rafaël in 1511 De triomf van Galatea, een fresco van de waternimf Galatea, één van de 50 dochters van de zeegod Nereus, de broer van Poseidon, de god van de oceanen. Zij is de nimf die de verliefdheid kan opwekken. Hier is zij te zien varend op een schelp dat voortgetrokken wordt door dolfijnen, vergezeld door een aantal cupido’s. Ze doet haar werk goed, dat is duidelijk te zien aan de verliefde stellen om haar heen bestaande uit centaurs en nimfen. De bankier was zo in zijn nopjes met dit fresco dat dit Rafaël nog veel meer opdrachten opleverde. In het korte leven van Rafaël, vergeleken met de andere groten, was hij bijzonder productief.
In 1515 schilderde Rafaël La Donna Velata (De vrouw met de sluier). Het is de prachtige Margarita Luti, waarvan aangenomen werd dat het de geliefde van Rafaël was. Ze is terug te vinden als model op meerdere schilderijen. Margarita was van lagere afkomst, dus daarom mocht dat niet bekend zijn en kon hij niet met haar trouwen. Hij heeft tot aan zijn dood van haar gehouden.
Rafaël overleed op Goede Vrijdag op 6 april 1520 op 37-jarige leeftijd aan een hevige koorts. Hij ligt nog steeds begraven in het Pantheon in Rome, de hoogst mogelijke eer voor een Italiaanse kunstenaar. Heel Rome rouwde om dit veel te jong gestorven talent.
Op zijn graf staat geschreven: ‘Hier ligt Rafaël. Toen hij nog leefde vreesde Moeder Natuur door hem overtroffen te worden; toen hij stierf vreesde ze met hem te sterven.’ Dat zegt genoeg over hem.
Mary van Loon